بیماری حاد کوهستان
پزشکی روستایی(Rural Medicine): پزشکی ارتفاع(Altitude Medicine) قسمت ۱
ارائه‌دهندگان: Vanessa Cardy MD و Eric Contant MD
ویراستار نسخه متنی: Whitney Johnson MD MS
نکات کلیدی
- ارتفاعات بیشتر از ۲۵۰۰ متر ممکن است منجر به بیماری ارتفاع(altitude sickness) شود.
- بیماری حاد کوهستان (AMS – Acute mountain sickness) شامل سردرد به علاوه یک علامت دیگر مانند تهوع، استفراغ، خستگی، بی‌حالی، احساس ناخوشی یا سرگیجه است.
- بیماران مبتلا به بیماری حاد کوهستان که به درمان‌های حمایتی پاسخ نمی‌دهند، ممکن است با استازولامید درمان شوند.
- استازولامید با افزایش تنفس، عملکردی مشابه با هم‌هوایی ( acclimatization – سازگاری با ارتفاع) دارد.
کیس:
- یک کوهنورد که به طور کلی از سلامت خوبی برخوردار است، برای یک سفر به ارتفاعات بالا تا حدودی آماده است. او به دنبال گروهی از دوستانش در حرکت است. در حدود ۳۰۰۰ متر ، او شروع به احساس ناخوشی می‌کند. کوهنورد دچار سردرد متوسط، تهوع و سرگیجه است. کمتر غذا می‌خورد. هنگام راه رفتن کمی تنگی نفس دارد اما در حالت استراحت خوب است. او هنوز قادر به همراهی با گروه است. گروه طبق برنامه پیش می‌رود و کوهنورد مطمئن نیست که آیا به یک روز استراحت اضافی نیاز دارد یا باید با دوستانش ادامه دهد.
- این بیمار به چه چیزی مبتلا است؟
- ارتفاع بالای ۲۵۰۰ متر، ارتفاع بالا در نظر گرفته می‌شود و با خطر بیماری ارتفاع همراه است.
- بیماری حاد کوهستان (که به آن AMS نیز گفته می‌شود) بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند با ارتفاع سازگار شود (هم‌هوایی پیدا کند).
- علامت اصلی آن سردرد است. تشخیص شامل سردرد به علاوه یک علامت دیگر مانند تهوع، استفراغ، خستگی، بی‌حالی، احساس ناخوشی یا سرگیجه است. این بیماری شبیه به خماری (hangover) است و معمولاً حدود ۶ ساعت پس از رسیدن به ارتفاع شروع می‌شود.
- این یک تشخیص بالینی است و نیازی به آزمایش تشخیصی یا تصویربرداری نیست.
- می‌توان از مقیاس لیک لوئیز(Lake Louise Acute Mountain Sickness Score) برای بیماری حاد کوهستان استفاده کرد. این یک سیستم نمره‌دهی معتبر برای اندازه‌گیری شدت بیماری است.
- سردرد
- 0 – اصلاً ندارد
- 1- سردرد خفیف
- 2- سردرد متوسط
- 3- سردرد شدید و ناتوان‌کننده
- علائم گوارشی
- اشتهای خوب
- 1 – بی‌اشتهایی یا تهوع
- ۲ – تهوع متوسط یا استفراغ
- ۳- تهوع و استفراغ شدید و ناتوان‌کننده
- خستگی و/یا ضعف
- خسته یا ضعیف نیست
- ۱ – خستگی/ضعف خفیف
- ۲- خستگی/ضعف متوسط
- ۳- خستگی/ضعف شدید و ناتوان‌کننده
- سرگیجه/سبکی سر
- سرگیجه/سبکی سر ندارد
- ۱- سرگیجه/سبکی سر خفیف
- ۲ – سرگیجه/سبکی سر متوسط
- ۳- سرگیجه/سبکی سر شدید و ناتوان‌کننده
- سردرد
- AMS خفیف: ۵-۳
- AMS متوسط: ۹-۶
- AMS شدید: ۱۲-۱۰
(برگرفته و اصلاح شده از: Roach, RC et al. The 2018 Lake Louise Acute Mountain Sickness Score. High Alt Med Biol. 2018 Mar;19(1):4-6.)
- تشخیص افتراقی AMS چیست؟ احتمال مسمومیت با مونوکسید کربن را در نظر بگیرید. بیماران ممکن است در چادر آشپزی کنند یا در اقامتگاه در معرض پروپان قرار گیرند. کم‌آبی بدن. خستگی ناشی از تلاش یا ورزش. هیپوترمی. هیپوگلیسمی. هیپوناترمی.
- بیمار ممکن است چگونه به نظر برسد؟ احتمالاً سردرد دارد، خسته و تحریک‌پذیر است، اما در مجموع عملکرد روزمره‌اش حفظ شده است.
- چگونه آن را درمان می‌کنید؟
- اطمینان حاصل کنید که بیمار به صعود خود ادامه نمی‌دهد.
- سردرد را با ایبوپروفن یا استامینوفن درمان کنید.
- تهوع را با داروهای ضد تهوع درمان کنید. فرد را به نوشیدن مایعات تشویق کنید.
- بیمار را مجدداً ارزیابی کنید.
- اگر AMS با درمان حمایتی بهبود نیافت، استازولامید ۲۵۰ میلی‌گرم دو بار در روز تجویز کنید.
- بیمار را پس از اولین دوز استازولامید مجدداً ارزیابی کنید. اگر بیمار بهبود یابد و علائم کاملاً برطرف شوند، می‌تواند به صعود خود ادامه دهد. استازولامید را می‌توان با دوز پیشگیرانه برای بقیه صعود ادامه داد. اگر سردرد به همان شکل باقی ماند، درمان با استازولامید را ادامه دهید و برای ۱ تا ۲ روز در همان ارتفاع بمانید. اگر علائم پس از ۱ تا ۲ روز به همان شکل باقی ماند یا بدتر شد، بیمار باید ارتفاع کم کند (فرود آید).
- استازولامید چگونه عمل می‌کند؟ این یک داروی قدیمی است که برای گلوکوم و تشنج استفاده می‌شده است. این دارو آنزیم کربنیک آنهیدراز را در کلیه مهار کرده و باعث دفع بی‌کربنات در ادرار می‌شود. این کار pH را کاهش داده و به بدن سیگنال می‌دهد که بیشتر تنفس کند، که این امر CO2 را کاهش می‌دهد. این دارو با افزایش تنفس، عملکردی مشابه با هم‌هوایی دارد. عوارض جانبی نیز دارد؛ می‌تواند باعث گزگز شدن انگشتان دست و پا و افزایش ادرار شود.
- درمان دیگر دگزامتازون است. بیماران را می‌توان با ۴ میلی‌گرم هر ۶ ساعت درمان کرد. این دارو میکرو-ادم(micro-edema) را در مغز کاهش می‌دهد. با این حال، استازولامید پایه اصلی درمان است.
- برای پیشگیری از AMS چه کاری می‌توانید انجام دهید؟ صعود تدریجی داشته باشید. به بدن اجازه دهید با ارتفاع سازگار شود (هم‌هوایی پیدا کند). این کار زمان‌بر است. پس از رسیدن به ارتفاعی بیشتر از ۳۰۰۰ متر، سرعت صعود را محدود کنید. محل خواب شب بعد نباید بیش از ۵۰۰ متر از محل خواب شب قبل بالاتر باشد. هر ۲ روز باید یک روز استراحت در نظر گرفته شود. این دستورالعمل‌ها کلی هستند و گاهی اوقات مسیر کوهپیمایی یا شرایط اجازه این کار را نمی‌دهد. پیشگیری دارویی یا ماندن چند شب در یک ارتفاع قبل از جهش به ارتفاع بعدی را در نظر بگیرید.
- هیچ مدرکی برای حمایت از استفاده از جینکوبیلوبا(ginkgo biloba) یا برگ کوکا(coca leaves) وجود ندارد.
منبع:
